E-commerce

Jak skutecznie zabezpieczyć płatności w umowie? 7 sprawdzonych metod

Nieterminowe płatności lub całkowity brak zapłaty to jeden z najczęstszych problemów polskich przedsiębiorców. Według danych BIG InfoMonitor, zaległości firm wobec kontrahentów i banków sięgnęły w 2024 roku 45 mld złotych. Problem ten dotyka zarówno małych firm, jak i dużych graczy rynkowych. W tym artykule przedstawię Ci sprawdzone sposoby zabezpieczenia płatności w umowach, które pomogą Ci zminimalizować ryzyko finansowe.

Dlaczego warto zabezpieczać płatności w umowach?

Brak odpowiednich zabezpieczeń płatności w umowach może prowadzić do poważnych konsekwencji dla Twojej firmy:

- Problemy z płynnością finansową

- Konieczność finansowania działalności kredytem

- Opóźnienia w realizacji innych zobowiązań

- Dodatkowe koszty związane z windykacją należności

- Utrata zaufania do kontrahentów

"W biznesie zaufanie jest kluczowe, ale mądre zabezpieczenie płatności w umowie to nie brak zaufania - to profesjonalizm i odpowiedzialność za własną firmę" - Damian Sawicki

7 skutecznych metod zabezpieczenia płatności w umowach

1. Podział płatności na etapy

Rozdzielenie płatności na kilka etapów to jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Metoda ta pozwala na:

- Zmniejszenie ryzyka finansowego dla dostawcy

- Lepszą kontrolę nad jakością dla odbiorcy

- Zwiększenie płynności finansowej projektu

Jak prawidłowo podzielić płatności na etapy:

1. Zdefiniuj jasne i mierzalne kamienie milowe projektu

2. Przypisz do każdego etapu odpowiednią część wynagrodzenia

3. Określ precyzyjnie warunki odbioru każdego etapu

4. Ustal terminy płatności liczone od daty odbioru etapu

Przykładowa klauzula umowna:

§ X. Wynagrodzenie i warunki płatności

1. Strony ustalają następujący harmonogram płatności:

a) 20% wynagrodzenia - płatne w terminie 7 dni od podpisania umowy

b) 30% wynagrodzenia - płatne w terminie 14 dni od odbioru etapu I (określonego w Załączniku nr X)

c) 30% wynagrodzenia - płatne w terminie 14 dni od odbioru etapu II (określonego w Załączniku nr X)

d) 20% wynagrodzenia - płatne w terminie 14 dni od odbioru końcowego

2. Zadatek vs. zaliczka - kluczowe różnice

Zadatek i zaliczka to dwie często mylone instytucje prawne, które mogą służyć zabezpieczeniu płatności, ale działają na zupełnie innych zasadach.

Zadatek:

- Uregulowany w art. 394 Kodeksu cywilnego

- W razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może bez wyznaczania dodatkowego terminu odstąpić od umowy i:

- Jeśli to dający zadatek nie wykonał umowy - traci zadatek

- Jeśli to przyjmujący zadatek nie wykonał umowy - zwraca zadatek w podwójnej wysokości

- Stanowi formę odszkodowania umownego

Zaliczka:

- Brak szczegółowej regulacji w Kodeksie cywilnym

- Jest formą przedpłaty na poczet przyszłego świadczenia

- W przypadku niewykonania umowy podlega zwrotowi w nominalnej wysokości

- Nie pełni funkcji odszkodowawczej

"Wybór między zadatkiem a zaliczką powinien być świadomą decyzją biznesową. Zadatek daje silniejsze zabezpieczenie, ale zaliczka jest bardziej elastyczna w zastosowaniu" - Damian Sawicki

Przykładowa klauzula zadatku:

§ X. Zadatek

1. Zamawiający wpłaci Wykonawcy zadatek w wysokości 20% wynagrodzenia, tj. kwotę [...] zł, w terminie 7 dni od podpisania niniejszej umowy.

2. Strony zgodnie postanawiają, że zadatek podlega przepisom art. 394 Kodeksu cywilnego.

3. W przypadku niewykonania umowy przez Zamawiającego, Wykonawca może od umowy odstąpić i zatrzymać otrzymany zadatek.

4.W przypadku niewykonania umowy przez Wykonawcę, Zamawiający może od umowy odstąpić, a Wykonawca zobowiązany jest zwrócić zadatek w podwójnej wysokości.

3. Gwarancja bankowa jako profesjonalne zabezpieczenie

Gwarancja bankowa to jedno z najsilniejszych zabezpieczeń płatności, szczególnie przydatne przy dużych kontraktach. Bank na zlecenie dłużnika zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty na rzecz wierzyciela w przypadku, gdy dłużnik nie wywiąże się ze swoich zobowiązań.

Zalety gwarancji bankowej:

- Wysoki poziom bezpieczeństwa dla wierzyciela

- Niezależność od sytuacji finansowej dłużnika

- Szybkość realizacji (bank wypłaca środki na pierwsze żądanie)

- Profesjonalny wizerunek w relacjach biznesowych

Wady gwarancji bankowej:

- Koszt uzyskania (prowizja bankowa)

- Konieczność posiadania zdolności kredytowej przez zleceniodawcę

- Procedura formalna wymagająca czasu

Rodzaje gwarancji bankowych:

1. Gwarancja zapłaty - zabezpiecza płatność za dostarczone towary lub usługi

2. Gwarancja dobrego wykonania - zabezpiecza należyte wykonanie umowy

3. Gwarancja zwrotu zaliczki - zabezpiecza zwrot zaliczki w przypadku niewykonania umowy

Przykładowa klauzula umowna:

§ X. Gwarancja bankowa

1. W celu zabezpieczenia płatności wynikających z niniejszej umowy, Zamawiający dostarczy Wykonawcy w terminie 14 dni od podpisania umowy nieodwołalną gwarancję bankową płatną na pierwsze żądanie, wystawioną przez bank mający siedzibę w Polsce, na kwotę równą 100% wynagrodzenia.

2. Gwarancja bankowa będzie ważna przez okres realizacji umowy, przedłużony o 30 dni.

3. Wykonawca będzie uprawniony do skorzystania z gwarancji bankowej w przypadku opóźnienia w płatności wynagrodzenia przekraczającego 14 dni.

4. Weksel jako tradycyjne zabezpieczenie płatności

Weksel to papier wartościowy, który może stanowić skuteczne zabezpieczenie płatności, szczególnie w połączeniu z deklaracją wekslową. Jest to rozwiązanie stosunkowo proste i tanie w porównaniu z innymi formami zabezpieczeń.

Rodzaje weksli:

- Weksel własny - wystawca zobowiązuje się bezwarunkowo zapłacić określoną kwotę osobie wymienionej na wekslu

- Weksel trasowany (trata) - wystawca poleca innej osobie zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby wymienionej na wekslu

Zalety zabezpieczenia wekslowego:

- Szybka ścieżka dochodzenia roszczeń (nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym)

- Niski koszt ustanowienia (opłata skarbowa)

- Brak konieczności angażowania instytucji finansowych

- Możliwość zabezpieczenia wekslem in blanco (bez wpisanej kwoty)

Wady zabezpieczenia wekslowego:

- Skuteczność zależy od wypłacalności wystawcy

- Mniejsza siła psychologiczna niż w przypadku innych zabezpieczeń

- Konieczność pilnowania przedawnienia roszczeń wekslowych

Przykładowa klauzula umowna:

§ X. Zabezpieczenie wekslowe

1. W celu zabezpieczenia płatności wynikających z niniejszej umowy, Zamawiający wystawi na rzecz Wykonawcy weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową.

2. Deklaracja wekslowa upoważnia Wykonawcę do uzupełnienia weksla na kwotę odpowiadającą niezapłaconemu wynagrodzeniu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz kosztami dochodzenia należności.

3. Wykonawca zobowiązuje się zwrócić weksel po całkowitym rozliczeniu umowy.

5. Pułapka kar umownych za opóźnienie w płatności

Wielu przedsiębiorców próbuje zabezpieczyć się przed brakiem płatności poprzez wprowadzenie do umowy kar umownych za opóźnienie w zapłacie. Jest to jednak rozwiązanie prawnie nieskuteczne.

Dlaczego kary umowne za opóźnienie w płatności są nieważne?

Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego: "Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna)."

Z przepisu tego jednoznacznie wynika, że kary umowne mogą zabezpieczać wyłącznie zobowiązania niepieniężne. Zobowiązanie do zapłaty jest zobowiązaniem pieniężnym, dlatego kara umowna za opóźnienie w płatności jest nieważna z mocy prawa.

"Wielu przedsiębiorców nieświadomie stosuje w umowach kary umowne za opóźnienie w płatności. Takie postanowienia są nieważne i nie dają żadnej ochrony. W przypadku opóźnień w płatnościach wierzycielowi przysługują jedynie odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz rekompensata za koszty odzyskiwania należności" - Damian Sawicki

Co zamiast kar umownych za opóźnienie w płatności?

Zamiast nieważnych kar umownych, w umowie warto zastrzec:

- Odsetki maksymalne za opóźnienie

- Prawo do wstrzymania realizacji umowy w przypadku opóźnień w płatności

- Prawo do odstąpienia od umowy po przekroczeniu określonego terminu opóźnienia

- Zwrot kosztów windykacji

Przykładowa klauzula umowna (prawidłowa):

§ X. Opóźnienie w płatności

1. W przypadku opóźnienia w płatności wynagrodzenia, Zamawiający zapłaci Wykonawcy odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

2. Niezależnie od naliczenia odsetek, w przypadku opóźnienia w płatności przekraczającego 14 dni, Wykonawca ma prawo wstrzymać realizację umowy do czasu uregulowania zaległości.

3. W przypadku opóźnienia przekraczającego 30 dni, Wykonawca ma prawo odstąpić od umowy z winy Zamawiającego i żądać zapłaty za wykonaną część umowy oraz odszkodowania na zasadach ogólnych.

6. Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej

Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej (pactum reservati dominii) to klauzula umowna, zgodnie z którą sprzedawca pozostaje właścicielem towaru do momentu otrzymania pełnej zapłaty. Jest to szczególnie przydatne zabezpieczenie przy sprzedaży towarów o znacznej wartości.

Podstawa prawna: art. 589 Kodeksu cywilnego

Zalety zastrzeżenia własności:

- Możliwość odebrania towaru w przypadku braku zapłaty

- Pierwszeństwo przed innymi wierzycielami w przypadku upadłości kupującego

- Silny psychologiczny efekt na kupującego

Wady zastrzeżenia własności:

- Trudności w identyfikacji towaru (zwłaszcza gdy został przetworzony)

- Problemy z egzekucją w przypadku odsprzedaży towaru osobie trzeciej

- Konieczność fizycznego odebrania towaru w przypadku braku zapłaty

Przykładowa klauzula umowna:

§ X. Zastrzeżenie własności

1. Strony zgodnie postanawiają, że Wykonawca zastrzega sobie własność dostarczonych towarów do chwili zapłaty pełnej ceny przez Zamawiającego.

2. W przypadku opóźnienia w zapłacie przekraczającego 30 dni, Wykonawca ma prawo żądać zwrotu dostarczonych towarów, a Zamawiający zobowiązuje się je niezwłocznie wydać.

3. Koszty odbioru towarów ponosi Zamawiający.

4. Zamawiający zobowiązuje się do należytego zabezpieczenia towarów przed uszkodzeniem lub utratą do czasu przejścia własności.

7. Escrow - bezpieczny rachunek powierniczy

Rachunek escrow to specjalny rachunek powierniczy prowadzony przez zaufaną stronę trzecią (bank, kancelarię prawną), na którym deponowane są środki do czasu spełnienia określonych warunków umowy. Jest to rozwiązanie szczególnie przydatne przy jednorazowych transakcjach o dużej wartości.

Zalety rachunku escrow:

- Bezpieczeństwo dla obu stron transakcji

- Profesjonalna weryfikacja warunków wypłaty

- Eliminacja ryzyka nieuczciwości kontrahenta

- Szczególnie przydatne w transakcjach międzynarodowych

Wady rachunku escrow:

- Koszt obsługi (prowizja dla podmiotu prowadzącego rachunek)

- Wydłużenie czasu realizacji transakcji

- Konieczność precyzyjnego określenia warunków wypłaty

Przykładowa klauzula umowna:

§ X. Rachunek escrow

1. Płatność wynagrodzenia nastąpi za pośrednictwem rachunku escrow prowadzonego przez [nazwa banku/kancelarii].

2. Zamawiający wpłaci pełną kwotę wynagrodzenia na rachunek escrow w terminie 7 dni od podpisania umowy.

3. Wypłata środków na rzecz Wykonawcy nastąpi w terminie 5 dni roboczych od potwierdzenia przez Zamawiającego prawidłowego wykonania przedmiotu umowy.

4. W przypadku braku potwierdzenia w terminie 14 dni od zgłoszenia gotowości do odbioru, środki zostaną wypłacone Wykonawcy, chyba że Zamawiający zgłosi uzasadnione zastrzeżenia do jakości wykonania.

5. Koszty prowadzenia rachunku escrow Strony ponoszą po połowie.

Jak dobrać odpowiednie zabezpieczenie płatności do konkretnej sytuacji?

Wybór optymalnego zabezpieczenia płatności zależy od wielu czynników:

1. Wartość kontraktu - im wyższa wartość, tym silniejsze powinno być zabezpieczenie (np. gwarancja bankowa, escrow)

2. Historia współpracy z kontrahentem - przy nowych relacjach warto stosować silniejsze zabezpieczenia

3. Branża i specyfika transakcji - np. przy dostawie towarów sprawdzi się zastrzeżenie własności, przy usługach - płatności etapowe

4. Kondycja finansowa kontrahenta - jeśli masz wątpliwości co do płynności finansowej partnera, wybieraj silniejsze zabezpieczenia

5. Koszty ustanowienia zabezpieczenia - niektóre formy (np. gwarancja bankowa) wiążą się z dodatkowymi kosztami

"Najlepszym zabezpieczeniem płatności jest zawsze odpowiednia weryfikacja kontrahenta przed podpisaniem umowy. Żadne zabezpieczenie prawne nie zastąpi współpracy z uczciwym i wypłacalnym partnerem biznesowym" - Damian Sawicki

Czy można łączyć różne rodzaje zabezpieczeń w jednej umowie?

W praktyce najskuteczniejsze jest łączenie różnych form zabezpieczeń płatności w jednej umowie. Przykładowo:

- Płatność etapowa + weksel in blanco

- Zaliczka + zastrzeżenie własności

- Gwarancja bankowa + prawo odstąpienia od umowy w przypadku opóźnień

Takie podejście minimalizuje ryzyko i zwiększa prawdopodobieństwo otrzymania należnej zapłaty.

Najczęściej popełniane błędy przy zabezpieczaniu płatności

1. Stosowanie nieważnych kar umownych za opóźnienie w płatności - jak już wyjaśniliśmy, takie kary są nieważne z mocy prawa

2. Brak precyzyjnych zapisów umownych - ogólnikowe sformułowania mogą być różnie interpretowane i utrudniać dochodzenie roszczeń

3. Nieuwzględnienie procedury egzekucji zabezpieczenia - samo ustanowienie zabezpieczenia to nie wszystko, ważne jest też określenie, jak i kiedy można z niego skorzystać

4. Nieadekwatna wartość zabezpieczenia - zabezpieczenie powinno pokrywać pełną wartość umowy wraz z potencjalnymi dodatkowymi kosztami

5. Ignorowanie aspektów podatkowych - niektóre formy zabezpieczeń mogą mieć konsekwencje podatkowe, które warto wcześniej przeanalizować

Co zrobić, gdy kontrahent nie płaci?

Odpowiednie zabezpieczenie płatności w umowach jest kluczowym elementem bezpieczeństwa finansowego Twojej firmy. Wybór konkretnych metod powinien być dostosowany do specyfiki transakcji, wartości kontraktu i relacji z kontrahentem.

Jednak w praktyce zdarza się często, że mniej lub bardziej świadomie, zawieramy umowy, które nie mają żadnego zabezpieczenia płatności.

W najgorszym scenariuszu, Twój kontrahent może to wykorzystać, nie zapłacić Twojej faktury I kredytować się Twoim kosztem.

Jeżeli jesteś w takiej sytuacji i potrzebujesz profesjonalnego wsparcia w odzyskaniu pieniędzy od nierzetelnego kontrahenta, koniecznie wpróbuj Generator Wezwań do Zapłaty, dzięki któremu:

1. Oszczędzasz czas – generujesz profesjonalne wezwanie w 3 minuty, a my wysyłamy je tego samego dnia.

2. Zwiększasz skuteczność – wezwania od kancelarii są po prostu traktowane poważniej.

3. Nie przepłacasz – koszt to tylko 99 zł.

4. Zyskujesz realnie – nasze wezwania automatycznie doliczają należne odsetki i koszty egzekucji, których większość firm... po prostu nie egzekwuje.

SPRAWDŹ GENERATOR WEZWAŃ DO ZAPŁATY

FAQ - najczęściej zadawane pytania

Jakie klauzule warto wpisać do umowy, by zabezpieczyć płatność?

Podstawowe klauzule zabezpieczające płatność to:

- Precyzyjne określenie terminu i warunków płatności

- Klauzula dotycząca odsetek za opóźnienie

- Prawo do wstrzymania realizacji umowy w przypadku opóźnień w płatności

- Klauzula zabezpieczenia (weksel, gwarancja bankowa, zastrzeżenie własności)

- Klauzula odstąpienia od umowy w przypadku braku płatności

- Klauzula dotycząca kosztów windykacji

Co jest skuteczniejsze: zadatek, zaliczka czy gwarancja bankowa?

Każde z tych zabezpieczeń ma swoje zalety:

- Zadatek jest skuteczny przy umowach o mniejszej wartości, gdzie istotna jest funkcja odszkodowawcza

- Zaliczka sprawdza się przy umowach wymagających finansowania początkowych etapów realizacji

- Gwarancja bankowa jest najsilniejszym zabezpieczeniem, szczególnie przy dużych kontraktach

Wybór zależy od konkretnej sytuacji, wartości umowy i relacji z kontrahentem.

Czy można stosować weksel jako zabezpieczenie płatności?

Tak, weksel jest prawnie dopuszczalnym i często stosowanym zabezpieczeniem płatności. Najczęściej stosuje się weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową, która określa warunki jego wypełnienia. Weksel daje wierzycielowi możliwość skorzystania z uproszczonej procedury dochodzenia roszczeń (postępowanie nakazowe).